Hereniging van Karen G. met zijn maquette in het Beaufort in Markelo op 17 januari 2022

Tussenlanding

Met het project Tussenlanding zocht Milena sinds 2020 naar de beste duurzame plek voor de verweesde maquette van asielzoekerscentrum (azc) Klompjan in Markelo; een miniatuur van een van de eerste azc’s in Nederland. De maquette werd in 2012 gebouwd door Karen Gegiazarian toen hij zelf als asielzoeker in azc Klompjan in Markelo verbleef. Het kunstobject, van 2.62 bij 1.33 meter, is gemaakt van (natuurlijke) materialen die Karen vond op het terrein. Sinds 2013 leidde het een zwervend bestaan. 

Achtergronden

In de zomer van 2020 bleek de maquette van het azc Klompjan plotseling weg te moeten van zijn toenmalige plek in Amsterdam. De maquette, die een rol speelde in de film ‘Asielzoeka’s’ van Sergej Kreso en die het decor zou gaan worden in een mogelijke nieuwe film (in samenwerking met Mirjam Marks), zwierf al een tijdje rond door het land. Iedereen voelde zich verantwoordelijk voor het object en wilde ervoor zorgen. Maar niemand wist waarom en hoelang. 

“Ik zag een oproep van Dennis Overeem van de Buddy Film Foundation, en begreep meteen de urgentie om voor dit bijzondere voorwerp een gepaste bewaarplaats te vinden. Maar vooral begreep ik de erfgoedwaarde ervan. Via migratiehistoricus Hanneke Verbeek vond ik de directeur van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis Leo Lucassen bereid om de maquette per direct in hun archief op te slaan, totdat de beste plek gevonden zou worden. Geïnspireerd door het Europese Verdrag van Faro, dat de maatschappelijke en verbindende waarde van erfgoed benadrukt, besloten we er, met het Centrum voor de Geschiedenis van Migranten (CGM) als penvoerder, een project van te maken.”

Bezoek aan Museum Arnhem na workshop in het azc. Foto: Negin Zendegani

Het azc = erfgoed

Wat het object bijzonder maakt, is dat het letterlijk een plek verbeeldt die niet meer bestaat. Een plek die voor de mensen die er gedurende 21 jaar woonden, de kinderen die er opgroeiden en de mensen die er werkten en omheen woonden betekenis heeft, zowel positief als negatief. Veel bewoners van het azc Klompjan kregen uiteindelijk een status en zijn Nederlander geworden. Voor deze mensen is hun tijd in het azc een periode in hun leven die zij nooit zullen vergeten. Zij hebben verdrietige en pijnlijke herinneringen, maar ook goede en mooie. In de film ‘Asielzoeka’s’ van Sergej Kreso vertellen jongeren over de heimwee die ze voelen naar die tijd. Voor hen is het azc de plek waar ze tot rust kwamen en soms opnieuw wortelden, maar ook waar ze de zorgen en het trauma van hun ouders voelden en waar ze vriendschappen sloten, een plek van gelaagde herinnering dus.

“Met dit project gingen we, met de maquette als urgente aanleiding, op zoek naar het erfgoed van hen die gedwongen waren om Nederland tot hun thuisland te maken. We noemden het project ‘Tussenlanding’ omdat een verblijf in een azc tijdelijk is en als een tussenfase wordt gezien en beleefd. Tegelijkertijd is het ook een periode die er in al zijn gelaagdheid toe doet. Het doel was en is om de maquette duurzaam te bewaren en toegankelijk te maken in samenwerking met (een) museale partner(s) en vele belanghebbenden.” 

In december 2023 is de maquette na een reis van 11 jaar aangekocht door het Rijksmuseum in Amsterdam. Hiermee is de maquette van Karen Gegiazarian officieel erfgoed geworden. Het is nog niet bekend of en hoe de maquette in het Rijksmuseum gepresenteerd zal gaan worden. In ieder geval is Milena bezig om in samenwerking met vele partners en ervaringsdeskundigen een vervolgproject rondom de maquette van de grond te krijgen, zowel online als fysiek. 

Tussenlandingen 2020- 2023

Sinds de start van het project vond de maquette 7 tijdelijke opvangplekken: bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam (2020), in het Beaufort in Markelo (2021-2022), bij Framer Framed (2022) in Amsterdam, terug naar het IISG (2023), bij het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA) in Den Haag en bij Museum Arnhem (2023). Vanaf 23 oktober 2023 (tot en met 19 februari 2024) is de maquette te zien bij Imagine IC. Op 4 maart 2024 vertrok de maquette naar het depot van het Rijksmuseum in het collectiecentrum Nederland in Amersfoort.  

Tussenlanding is een initiatief van Milena Mulders (projectleider) en Hanneke Verbeek. We werken nauw samen met Imagine IC en de Reinwardt Academie. Het project wordt mogelijk gemaakt door VSBfondsStichting DOENFonds voor Cultuurparticipatie Prins Bernhard Cultuurfonds en Fonds ZOZ. Het Centrum voor de Geschiedenis van Migranten (CGM) is penvoerder. Het CGM maakt ook deel uit van de klankbordgroep. 

De klankbordgroep

  • Hanneke Verbeek
    Mede-initiatiefnemer Tussenlanding; tot 1 januari 2023 bij de dagelijkse uitvoering van Tussenlanding betrokken, thans stafmedewerker integratie Vluchtelingenwerk Nederland
  • Leo Lucassen en Rinus Penninx
    Resp. voorzitter en penningmeester Centrum voor de Geschiedenis van Migranten; historici
  • Milica Trakilovic
    Onderzoeker aan de Universiteit Utrecht naar vraagstukken rondom migratie in Europa vanuit een postkoloniaal en postsocialistisch perspectief. Gaat onderzoek doen naar azc’s in het kader van de politiek van herinnering en cultureel erfgoed.
  • Danielle Kuijten
    Directeur Imagine IC

Het team

Aan het project werken vele creatieven, kunstenaars en ervaringsdeskundigen mee, waaronder: Dennis Overeem (Buddy Film Foundation), Ahmed El Hamoudi (camera), Joost van Heerden (geluid), Iztok Klancar (kunstenaar, cameraman/editor), Tara Khalili, Eva van Wolferen, Mina Etemad (journalist, podcastmaker). Senad Alic (kunstenaar en workshopleider), Negin Zendegani (fotograaf), Wafa Al-Attas (producent), Ola Alnatour (tolk/vertaler), Ribal El Khatib (architect, kunstenaar), Jules Rijssen (verzamelnetwerker bij Imagine IC), Duifje Engbersen (stagiaire via de Reinwardt Academie), Sergej Kreso (Filmmaker). 

Tussenlanding
Deel van het team Tussenlanding bij de opening van de tentoonstelling bij Framer Framed (2021)
Tussenlanding
Deel van het team Tussenlanding bij de tentoonstelling Tussen Grenzen in Museum Arnhem (2023)